Lastik Nedir?

LASTİK NEDİR?

Lastik, kauçuk, kord bezi ve çelik teller ile çeşitli kimyasal maddelerin birleşiminden oluşan ve aracın yer ile temasını sağlayan tek ve en önemli parçasıdır. Genellikle içinde taşıdığı hava ile yere sürtünerek motorlu ya da motorsuz kara nakil aracının ilk hareketini başlatır, hızlandırır ve durmasını sağlar. Kullanım yerlerine göre çeşitli ebat, tip ve yapıda üretilir.

Tekerleğin Sümerler tarafından icadından bugüne dek 5000 yıldan fazla zaman geçmiştir. Bugün kullandığımız “lastik tekerleğin” hammaddesi olan kauçuk 19.yy sonundan itibaren kullanılmaya başlanılmıştır. Kullanımı ve geliştirilmesi 20.yy' da en üst düzeyine ulaşmıştır ve devamlı olarak gelişmektedir.

LASTİĞİN GÖREVLERİ

Aracın ve yükün ağırlığını taşımak.
Motorun yarattığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştürmek.
Darbeleri emerek konfora katkıda bulunmak.
Yavaşlamalarda fren gücünü, viraj dönüşlerindeyse direksiyon kontrolüne gerekli olan yanal kuvveti üretmek.
Ayrıca kendine özge darbe emici emiş özellikleri sayesinde sürüşten ve zemin bozukluklarından meydana gelen kuvveti absorbe etmek.
Yol kaplamasının türü (asfalt, toprak, şose) ve yolun durumu ( yağmur, çamur, kar, buz) ne olursa olsun, güvenli şekilde yol tutuşu sağlamak.

LASTİĞİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

Tekerlek lastiklerinin yapılarında, gerek yüksek mukavemeti karşılamak üzere naylon, rayon, polyester gibi elyaf esaslı kordlarla çelik kordlar bulunmaktadır. Topuk dayanımları ise çelik teller yardımıyla sağlanır. Birbirinden farklı karakterdeki bu elemanların bir arada tutulması ve hizmet anında zeminle temasın güvenle sağlanmasıyla, yanaklardaki esneme kabiliyetinin verilmesi görevini lastik karışımı üstlenir. Lastik karışımını doğal ve sentetik kauçuklarla, ana dolgu olarak karbon karaları oluşturur. Bunlara ilave olarak vulkanizasyon elemanları bulunmaktadır. Karışımın işlenmesi ve homojenliği için kimyasal yağlar kullanılır.

LASTİK ÇEŞİTLERİ

Çapraz Katlı Lastikler Lastik teknolojisinin başlangıcında kullanılan ilk gövde yapısıdır. Bu lastikleri gövdesini oluşturan tekstil esaslı "kord" iplikleri birbiri üzerine, lastik yönüne 35-40 derece açı yapacak şekilde çapraz olarak yerleştirilmiştir. Bu yapı dioganal veya konvansiyonel olarak da adlandırılır. Ölçü tanımında "-" veya "D"ile belirtilir.

Radial Lastikler:

Değişen ve gelişen otomotiv sektörünün,gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirilen bir yapıdır.Bu lastiklerde gövde yapısı,üstün özellikli rayon,naylon,polyester gibi tekstil esaslı kordların lastiğin dönüş yönüne 90 derecelik açı yapacak şekilde yerleştirilmeleri sonucu oluşan kuşaklarda,belirli açıda çelik kord kuşak katlarının tatbik edilmesi sonucu oluşan yapıdır.Aynı zamanda radyal yapı,sadece tekstil esaslı ve lastiğin dönüş yönüne göre sıfır derece ve belli açıdaki kordlardan oluşan kuşakların tatbik edilmesiylede oluşabilir.Ölçü tanımında "R" harfi ile beliritilir.

Tubeless ve Tube-Type Lastikler :

Araçlarda yüke karşılık gelen tepki kuvvetini karşılayan, lastiklerde jant arasına sıkıştırılan hava basıncıdır. Lastikler sadece hava basıncının sıkıştırıldığı kılıflardır. Sıkıştırılmış hava basıncının tutulması, iç lastiklere veya dış lastiklerin iç kısmına tatbik edilen ve sızdırmazlık sağlayan liner tabaka yardımıyla sağlanır. İç lastikli kullanılan dış lastiklere Tube-type, iç lastiksiz kullanılan dış lastiklere Tubeless lastik denir.

LASTİK HANGİ PARÇALARDAN OLUŞUR?

SIRT: Lastiğin yolla temasını sağlayan en üst bölümüdür. Üzerindeki desen kulanım amacını gösterir. Desendeki oluklar yağmur suyunu deşarj etmeye yarar. Zemine temas eden dolu bloklarsa çekiş ve fren gücünü iletir, yanal kuvvet üretir.

OMUZ: Sırt ile yanağın birleştiği ve kalın kauçuktan yapılmış bölgesi

YANAK: Lastiğin topuk ve omuz bölgesi arasında kalan ve bölgesidir. Direksiyon kontrol karakteristiğini, taşıma ve konfor estetiğini belirler. Lastiğe esneklik sağlar, üzerinde markalama ve tanıtıcı bilgiler bulunur.

TOPUK: Lastiğin janta temas eden ve sıkıca bağlanmasını sağlayan bölgesidir.

DAMAK TELİ: Lastiği jantın etrafında tutan bölgedir. Gerilmeye dayanıklı, uzamayan çelik tellerden üretilir.

CEYFIR: Damak telinin dış kısmına yerleştirilir. Karkas yapının jant tarafından aşındırılmasını ve tahrip edilmesini engeller. Jant ucu üzerinde gerekli olan esnekliği sağlar.

KARKAS YAPI: Lastiğin alt ucundaki bir damak telinden diğerine uzayan destek bölümüdür. Damak telinin etrafını dolaşarak lastiğe bağlanır. Polyester kord bezinden üretilen karkas yapıda uzunlamasına lifler yükü taşır, yatay liflerse yapıyı bir arada tutar.

KUŞAKLAR: Lastik sırt deseninin altında uzanan dar katmanlara kuşak adı verilir. Çelik ve bez olmak üzere ikiye ayrılan kuşaklar karkas yapıyı sıkıştırır.

ASTAR: Lastiğin iç yüzeyindeki ince bir kauçuk katmanı olan astar hava sızdırmazlığını sağlar. Lastiğin içine sıkıştırılmış basınçlı havanın dışarı kaçmasını önler.

LASTİK ÜZERİNDE YER ALAN TEMEL BİLGİLER

Binek Lastikleri

A – Üretici Firma ve Ürün Adı

B – Lastiğin İç Lastiksiz ( Tubeless ) kullanıldığını gösteren işaret

İç lastikle kullanılan lastiklerin üzerinde “Tube Type” işareti vardır ya da hiçbir işaret yoktur.

C – Tasarım Tipi

D – Çamur ve kar anlamına gelir

E – Yönlü lastik olduğunu gösterir

Yük Endeksi ve Hız Sembolleri Tablosu
LI	KG	LI	KG	LI	KG	LI	KG	LI	KG	LI	KG	LI	KG
	45	40	140	80	450	120	1 400	160	4 500	200	14 000	240	45 000
1	46	41	145	81	462	121	1 450	161	4 625	201	14 500	241	46 250
2	48	42	150	82	475	122	1 500	162	4 750	202	15 000	242	47 500
3	49	43	155	83	488	123	1 550	163	4 875	203	15 500	243	48 750
4	50	44	160	84	500	124	1 600	164	5 000	204	16 000	244	50 000
5	52	45	165	85	515	125	1 650	165	5 150	205	16 500	245	51 500
6	53	46	170	86	530	126	1 700	166	5 300	206	17 000	246	53 000
7	55	47	175	87	545	127	1 750	167	5 450	207	17 500	247	54 500
8	56	48	180	88	560	128	1 800	168	5 600	208	18 000	248	56 000
9	58	49	185	89	580	129	1 850	169	5 800	209	18 500	249	58 000
10	60	50	190	90	600	130	1 900	170	6 000	210	19 000	250	60 000
11	62	51	195	91	615	131	1 950	171	6 150	211	19 500	251	61 500
12	63	52	200	92	630	132	2 000	172	6 300	212	20 000	252	63 000
13	65	53	206	93	650	133	2 060	173	6 500	213	20 600	253	65 000
14	67	54	212	94	670	134	2 120	174	6 700	214	21 200	254	67 000
15	69	55	218	95	690	135	2 180	175	6 900	215	21 800	255	69 000
16	71	56	224	96	710	136	2 240	176	7 100	216	22 400	256	71 000
17	73	57	230	97	730	137	2 300	177	7 300	217	23 000	257	73 000
18	75	58	236	98	750	138	2 360	178	7 500	218	23 600	258	75 000
19	78	59	243	99	775	139	2 430	179	7 750	219	24 300	259	77 500
20	80	60	250	100	800	140	2 500	180	8 000	220	25 000	260	80 000
21	83	61	257	101	825	141	2 575	181	8 250	221	25 750	261	82 500
22	85	62	265	102	850	142	2 650	182	8 500	222	26 500	262	85 000
23	88	63	272	103	875	143	2 725	183	8 750	223	27 250	263	87 500
24	90	64	280	104	900	144	2 800	184	9 000	224	28 000	264	90 000
25	93	65	290	105	925	145	2 900	185	9 250	225	29 000	265	92 500
26	95	66	300	106	950	146	3 000	186	9 500	226	30 000	266	95 000
27	98	67	307	107	975	147	3 075	187	9 750	227	30 750	267	97 500
28	100	68	315	108	1 000	148	3 150	188	10 000	228	31 500	268	100 000
29	103	69	325	109	1 030	149	3 250	189	10 300	229	32 500	269	103 000
30	106	70	335	110	1 060	150	3 350	190	10 600	230	33 500	270	106 000
31	109	71	345	111	1 090	151	3 450	191	10 900	231	34 500	271	109 000
32	112	72	355	112	1 120	152	3 550	192	11 200	232	35 500	272	112 000
33	115	73	365	113	1 150	153	3 650	193	11 500	233	36 500	273	115 000
34	118	74	375	114	1 180	154	3 750	194	11 800	234	37 500	274	118 000
35	121	75	387	115	1 210	155	3 875	195	12 100	235	38 750	275	121 000
36	125	76	400	116	1 250	156	4 000	196	12 500	236	40 000	276	125 000
37	128	77	412	117	1 280	157	4 125	197	12 800	237	41 250	277	128 000
38	133	78	425	118	1 325	158	4 250	198	13 250	238	42 500	278	132 500
39	136	79	437	119	1 360	159	4 375	199	13 600	239	43 750	279	136 000

L I = LOAD INDEX ( Yük İndeksi ) KG = Kilogram

HIZ SEMBOLLERİ

SEMBOL	A1	A2	A3	A4	A5	A6	A7	A8	B	C	D	E	F	G	J	K
HIZ (KM/H)	5	10	15	20	25	30	35	40	50	60	65	70	80	90	100	110

SEMBOL	L	M	N	P	Q	R	S	T	U	H	V	W	Y	Z
HIZ (KM/H)	120	130	140	150	160	170	180	190	200	210	240	270	300	+240

LASTİKLERİN DEPOLANMASI / MUHAFAZASI

Lastiklerin istiflemesi dik olarak özel raflarda yapılmalıdır. Yatay olarak üst üste istifleme halinde yükseklikleri 8 adedi geçmemeli ve en az ayda bir alt-üst olacak şekilde değiştirilmelidir. Lastik bekleme alanında petrol esaslı ürün (yağ, benzin, mazot, solvent, vs.) bulunmamalıdır. Lastikler ısı kaynağına yakın konulmamalıdır. Lastik yüzeyine direkt güneş ışığı vurmamalı, ortamda ozon üretimine sebep olan elektrik motorları bulunmamalıdır. Lastik depolarında “ilk giren ilk çıkar” (FI-FO) kuralına uyulmalıdır.

LASTİKLERİN JANTA TAKILMASI / SÖKÜLMESİ

Lastiklerin janta takılıp sökülmesi, mutlaka yetkili servislerde, uygun makinelerle ve uygun el aletleri ile uzman personel tarafından yapılmalıdır. Lastiğin takılacağı jantta ezik, vuruk, çatlak olmamalı, jant üzerinde yağ, pas ve kirletici maddeler bulunmamalıdır. Jant ebadı, aracın ve katalogların öngördüğü ebatta olmalıdır. Lastik içerisinde ıslaklık bulunmamalı, yabancı maddeler varsa mutlaka dışarı çıkarılmalıdır. Lastik montajında, lastik topuklarına ve jant damağına özel geliştirilmiş kaydırıcı veya sulandırılmış sabun solüsyonu sürülmelidir. Kesinlikle petrol esaslı yağlar ile silikon, deterjan benzeri kaydırıcılar kullanılmamalıdır. Montaj sonunda lastiğin jantı merkezlendiği doğrulanmalıdır. Lastik şişirme havasının rutubet içermeyen kuru hava olması gerekir. Şişirilmiş lastiğin supabından kaçak olmadığı kontrol edilmeli, supaplara mutlaka lastik contalı supap kapağı takılmalıdır. İç lastikli tip araç lastiği takılacaksa, mutlaka yeni dış lastik, yeni iç lastik ve kolon ile katılmalıdır. İç lastik ve kolon takma öncesi uygun şekilde pudralanmalıdır. Yeni lastikler ile eski lastikler eşlendirilmemelidir. Lastik yanağı üzerinde dönme yönü veya dış yanak belirtilmişse, janta ve ara montajda bu hususa mutlaka uyulmalıdır.

UZUN ÖMÜRLÜ VE PERFORMANSLI LASTİKLER İÇİN UYARILAR

Hava Basıncı:

Uygun olmayan hava basıncı ilerde tamiri mümkün olmayan hasarlar yaratabilir. Ayrıca düzensiz ve erken aşınmaya da sebep olur. Hava basıncı lastik soğukken ölçülmeli ve mutlaka araç üreticilerinin belirlediği hava basıncı değerlerine uygun olmalıdır.

Spot:

Araç üreticilerinin lastik basınç uyarılarına dikkat ediniz. Düşük şişirme basıncı lastiğin iki omuzunda, yüksek şişirme basıncı ise taban merkezinde çevresel ve düzensiz aşınmaya sebep olur.

Rot ayarı:

Aracınızın mekanik ve süspansiyon sistemlerindeki aksaklıklar nedeni ile direksiyon ve araç yönü aynı olmayabilir. Ön düzen bozukluğu sadece lastiklerinizde ekonomik kayba neden olmakla kalmaz aynı zamanda aracınızın süspansiyon ve döner aksamına da zarar vererek zaman içersinde yüksek mekanik tamir ve bakım masrafına yol açar.

Balans ayarı:

Jant ve lastiğinizin uygun olarak eşlenmemesi hızlı sürüş esnasında zıplama, vuruntu, salgı, yalpa gibi konforsuzluklar hissetmenize neden olacaktır. Rotasyon (yer değiştirme) lastiklerin, araçta takılı oldukları her değişik pozisyonda değişik aşınma hareketine maruz kaldıklarından, periyodik olarak yerlerinin değiştirilmesi ömürlerini artıracaktır. Birbirine çapraz konumdaki lastiklerin değiştirilmesi lastik üreticilerinin tavsiyesidir.

Diş Derinliği:

Zamanla lastiğiniz üzerindeki desen aşınarak kullanılmaz seviyeye gelir. Aşınmış lastikler aracın performansını düşürür, yakıt tüketimini arttırır. Diş derinliği 1,6 mm' nin altına inmiş lastikleri kullanmak, can ve mal emniyeti bakımından tehlikedir. Ayrıca kanunen de yasaktır ve cezası trafikten men edilmedir.

Yük Miktarı ve Yükleme Biçimi:

Araç üreticisinin belirlediği, araç taşıma kapasitesi (istiap haddi) üzerinde yüklemeler; lastiğinizin çabuk ısınmasına; yanak, omuz ve topuk bölgelerinde arıza ermesine ve hızlı aşınmasına neden olur. Dengesiz yüklemelerde lastik ömrü üzerine olumsuz etki yapar.

Fren Ayarı:

Fren sistemi araç üreticisinin tavsiye ettiği aralıklarda kontrol edilmelidir. Ayarsız frenler, lastiklerde düzensiz ve hızlı aşınmalara sebep olabilir. Ani ve sert frenlemelerde kuvvet dağılımı lastiğe göre farklı olacağından, blok tipi aşınma olması ihtimali artar.

Araç Kullanımına Uygun Lastik Seçimi:

Araç el kitabında belirtilen ebat ve kat muadilindeki lastikler kullanılmalıdır. Aracın tüm lastiklerinin aynı yapıda olması gerekir. Aynı aks üzerinde farklı yapı, desen ve aşınmada lastik takılması halinde araç performansı olumsuz etkilendiği gibi lastik düzensiz ve hızlı aşınır.

Araç Hızı:

Araç kullanım hızı arttıkça lastiğin sıcaklığı yükselir. Bu sebeple sırt kauçuğu normale göre daha çok aşınma gösterir.

Yol ve İklim Şartları:

Düzgün olmayan yol yüzeylerinde ve sıcak yaz aylarında lastik normale göre daha çok aşınma gösterir.

Sürücü Alışkanlıkları:

En önemli faktörlerden birisi de araç kullanım alışkanlıklarıdır. Aracın bakım seviyesi gibi faktörleri de unutmamak gerekiyor.

Lastik Şişirme Basıncı:

Araç lastiği kataloglarında ve araç ekipmanlarında verilmektedir. Öngörülenden düşük veya yüksek tatbik edilen şişirme basınçları, lastiklerde ömür kısalmasına ve hizmet dışı bırakan arızalara neden olur.

Aşırı yükleme:

Araç yükleri, araç kataloglarında ve Karayolları Trafik Yönetmelikleri'nde belirlenmiştir. Öngörülenin üzerindeki yüklemeler lastiklerin arızalanmasına neden olduğu gibi araç mekanik aksamı ile karayollarının da bozulmasına sebep olur.

Araç Kullanma Hızı:

Araç lastiklerinin yanakları üzerinde kullanabileceği en yüksek hız sınırı belirtilmiştir. Araçta kullanılması öngörülen lastik hız grubu araç el kitabında da verilir. Buna uyulması gerekir. Hızlı araç kullanımı lastik ömrünün azalmasına sebep olduğu gibi yakıt sarfiyatını da arttırır.

Periyodik kontroller:

Araç ön düzen ayarlarının, araç el kitaplarında verilen değerlerde olması gerekir ve periyodik olarak kontrolleri yapılmalıdır. Lastik yer değiştirmelerinin (rotasyon) muntazam yapılması, lastik hava basınçları kontrolünün düzenli olması ve yetkili servislerde bilgili elemanlarca yapılması lastiklere uzun ömür sağlarken güvenliğe de katkı yapar.

KULLANIMA İLİŞKİN 20 ALTIN KURAL

Bozuk ve taşlı yollarda yüksek hız yapmayın. Ayrıca ani ve sert frenden aracı hızlı kaldırıp patinaj yapmaktan kaçının. Aksi halde lastiklerde düzensiz ve erken aşınmalar meydana gelir.
Lastiğinizi keskin kaldırım kenarlarına sürtmekten kaçının. Lastiğin gövdesini oluşturan kordların çok hafif hasar görmesi bile üzerinde yüründüğünde lastikte tehlikeli olabilecek büyük arızalara sebep olabilir.
Aracınızı kullanırken yoldaki çukurlara ve tümseklere dikkat edin kaldırıma park etmekten kaçının.
Sıcak havada ve ağır yükle yüksek sürat yapmayın. Havanın sıcak olması ağır yük ve yüksek süratten ötürü fazla ısınan lastiğin soğumasını zorlaştırır.
Aracınızda uygun olmayan yüklemeden kaçının. Dengesiz yük dağılımı bazı lastiklerin üzerine fazla yük binmesine ve buna bağlı olarak hızlı aşınmaya sebep olabilir.
Diş derinliği 1.6 mm den az olan lastikleri kullanmayın. Özellikle ıslak zeminde lastiğin suyu boşaltması ve yere tutunması güçleşeceğinden diş derinliği bu seviyenin altına düşmüş lastiklerin değiştirilmesi emniyet açısından çok önemlidir.
Araç ve lastikle ilgili ayarsızlıkları (balans bozukluğu rot ayarsızlığı vs) giderin. Söz konusu mekanik ayarsızlıklar sürüş konforu ve direksiyon hâkimiyetinin azalmasının yanı sıra lastiklerde düzensiz ve erken aşınmaya neden olabilir.
Araç üreticisi tarafından onaylanmış ebattaki lastik ve jantları kullanın. Lastik ve Jant ebadının birbirine uygun olmasına dikkat edin.
Üretildiği tarih üzerinden 5 yıl geçen dış ve iç lastiklerin dikkatle kontrol edilip kullanılması gerekir. Eğer üzerinde çatlaklar oluşmuşsa söz konusu lastik kullanılmamalıdır.
Lastiklerinizi mümkünse her kullanımdan önce gözle kontrol edin. Lastiğe çivi taş cam gibi yabancı maddeler batmışsa bunları çıkarın. Hasar gören lastiğinizi vakit geçirmeden tamir ettirin. Hasar görmüş veya herhangi bir nedenle hava basıncı çok azalmış lastikle yola devam etmeyin.
Tüm supaplar iyi durumda temiz ve kapaklı olmalıdır. Supap kapakları lastiğin içine toz ve benzeri maddelerin girmesini önler.
İç lastiksiz (tubeless) lastiği mutlaka tubeless janta takın. İç lastikli (tubetype) lastiğiyse kesinlikle iç lastiksiz kullanmayın.
Bijon somunlarının sıkılığını düzenli olarak kontrol edin. Bijon somunlarının gevşek olması durumunda sürüş emniyetinin azalmasının yanı sıra lastikte düzensiz aşınma meydana gelecektir.
Lastiğin üzerinde belirtilen hız ve yük limitlerini hiçbir şekilde geçmeyin. Aksi takdirde çok tehlikeli sonuçlar doğurabilecek lastik arızaları söz konusu olabilir.
Aracınızın dört tekerleğine aynı ebat yapı ve desende lastik takın. Farklı lastik kullanımı özellikle de farklı ebat ve yapıda lastik kullanımı araç ve lastik performansını çok olumsuz etkileyecektir.
Her dış lastik değişiminde jant supabını veya iç lastiği değiştirin.
Lastik şişirme basınçlarını iki haftada bir kontrol edin basınç düşmüşse uygun seviyeye getirin. Isınan lastiğin hava basıncı yükselebileceğinden lastiklerin hava basıncını lastik soğukken ölçmeye ve ayarlamaya dikkat edin. Isınma sonucu yükselen hava basıncını azaltmak için lastiğin havasını boşaltma yoluna kesinlikle gidilmemelidir.
Karlı ve buzlu havalarda daha iyi çekiş sağlayacağı düşüncesiyle lastik havasını kesinlikle azaltmayın. Tersine bu gibi durumlarda hava basıncını yaklaşık 3 PSI artırmak zemindeki karlı buzlu tabakayı yarmaya yardımcı olup çekişi artıracaktır.
Lastiklerin her 10 bin kilometrede bir rotasyonunu tamamlayın. Radyal lastiklerde dönüş yönünü değiştirmeden öndeki lastikleri arkaya arkadakileri öne takın.
İki haftayı aşan park etmelerde lastik havasını 7.5 PSI artırın ve aracı takoza alın.

LASTİKLERİN JANTA TAKILMASI / SÖKÜLMESİ

BAZI LASTİK SORUNLARI VE MUHTEMEL NEDENLERİ

Düzensiz aşınma: Uygun olmayan rot ayarı, mekanik aksamda ayarsızlık.

Direksiyon hakimiyetinin azalması: Düşük hava basıncı, aşınmış lastik.

Lastiğin omuzlarının fazla aşınması: Düşük hava basıncı, bozuk rot ayarı.

Lastiğin tabanının ortasında aşırı aşınma vuruntu ve yalpalama: Yüksek hava basıncı, balanssızlık, jantta / mekanik aksamda ayarsızlık, standart dışı jant kullanımı.

Viraj alırken lastiklerden ses gelmesi: Düşük hava basıncı.

YETKİLİ BAYİ ARAMA

Aramaya Başla